مشکلات جامعه شناسی در ایران

مشکلات جامعه شناسی در ایران

بایدها و نبایدهای بهبود جامعه‌شناسی در دولت اعتدال

مقاله دکترتقی آزاد ارمکی درباره مشکلات جامعه شناسی در ایران

متاسفانه بسیاری از روی جهل یا غرض سعی کرده‌اند ضمن اشاعه دوگانه‌هایی نظیر دین و علم یا حوزه و دانشگاه، سهم بی‌دینی یا کم دینی جامعه را بر گرده علوم انسانی انداخته و مابقی اگر چیزی باقی مانده را بر گرده دین و روحانیت وحوزه قرار دهند. این دوگانه‌سازی جامعه به تبع دوگانه‌سازی معرفتی و سازمانی یکی از اشتباه‌های بزرگی بوده است که در طول سالیان گذشته دنبال شده است

جامعه‌شناسی برخلاف تصوری که درباره آن وجود دارد علمی اعتدالی است. این علم بر خلاف تصوری که مارکس و اثبات‌گرایان اجتماعی و مدعیان ایدئولوژی‌های متعدد ارائه داده‌اند قصد مداخله‌گری در حیات اجتماعی را ندارد. جامعه‌شناسی در بدو امر و در اساس علمی برای شناخت پدیده‌ها و فرآیندهای اجتماعی به اشکال گوناگون است. علمی که در جهت شناخت است تا مداخله‌گری که نمی‌تواند رادیکال باشد. این علم که قصد شناخت وضعیت‌های جاری در حیات اجتماعی را دارد که نمی‌تواند راست‌گرایانه یا چپ‌گرایانه باشد. فقدان سوگیری سیاسی در این علم البته به منزله ساحت ابزاری و در خدمت صاحبان قدرت هم نیست. جامعه‌شناسی بدون جهت‌گیری است که مورد توجه وبر و دورکیم است. همه تلاش این دو جامعه شناس موسس اجتناب از اختلاط با اغراض و جهت‌گیری‌های سیاسی و ایدئولوژیک بوده است و آنها ما را به طور روشمند دعوت به جدایی ارزشگذاری از شناخت واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی می‌کنند. با این توضیح است که جامعه‌شناسی شاید در دولت اصلاحات و اصولگرایانه بتواند ابزاری برای ارائه برنامه‌های جهت‌گیرانه باشد در حالی که در شرایط اعتدالی (البته اگر اعتدالی بماند و شرایط اعتدال‌گرایانه فراهم شود) جامعه‌شناسی خواهد توانست به فهم بهتر شرایط جامعه ایرانی اقدام کند. از این‌رو است که می‌طلبد تا به نکاتی در نحوه سر و سامان دادن جامعه‌شناسی در این دوره اشاره کنیم. ارائه راه و روش سروسامان دادن جامعه‌شناسی ریشه در شناخت وضعیت مساله‌یی آن در دوره‌های گذشته دارد. به این لحاظ در ادامه به بعضی از اصلی‌ترین مشکلاتی که جامعه‌شناسی ایران در دوره معاصر دچار شده است، اشاره می‌شود تا در پایان زمینه‌ها و شرایط موثر شدن آن در شناخت و ساماندهی جامعه فراهم شود.

الف) مشکلات جامعه‌شناسی در ایران